Op veel plekken in het onderwijs is er te weinig antwoord op de nieuwsgierigheid van kinderen, omdat de overdracht van kennis centraal staat. En dat vinden wij zonde, want in ieder kind zit een grote denker. Kinderen zijn van nature nieuwsgierig en creatief. Vól verwondering ontdekken ze de wereld.
Juf, kunnen robots bang zijn? Waarom moet ik naar school? Kunnen dieren ook denken? Hebben planten gevoel? Kunnen bomen ziek zijn? En kun je praten zonder woorden? In onze vorige blog over 21e-eeuwse vaardigheden hebben we het al kort gehad over filosoferen. Filosoferen is kritisch denken, onderzoeken, samen nadenken over belangrijke vragen in het leven en elkaar leren begrijpen. Filosofische vragen zijn vragen waar niet maar één antwoord op mogelijk is. Het antwoord vind je dus ook niet op Wikipedia, want het is geen ‘weet-vraag’. Er is géén goed of fout. Bij Kleine Grote Denkers zeggen we ook wel; filosoferen met kinderen is ‘leniger worden in je hoofd’.
• Omdat er altijd meerdere antwoorden mogelijk zijn op filosofische vragen, leren kinderen kritisch en creatief denken.
• Kinderen leren te filosoferen door continu op zoek te gaan naar de juiste woorden om hun gedachten te omschrijven, en daardoor worden ze steeds taalvaardiger.
• Het zelfvertrouwen van kinderen groeit, omdat alle antwoorden goed zijn. Zolang je maar uitlegt waarom jij zo denkt. Zo durft ieder kind zijn mening te geven en zichzelf te uiten.
• Daarnaast is filosoferen in de klas een goede voorbereiding op de maatschappij van de toekomst. Kinderen leren zichzelf en een ander te begrijpen. Ze leren gesprekken voeren met klasgenoten, met hun ouders en met mensen met een andere achtergrond en denkwijze. Kinderen worden toleranter van filosoferen en dat is de basis voor goed burgerschap.
1. Durf jouw rol als ‘alleswetende verteller’ los te laten.
Als leerkracht ben je waarschijnlijk gewend dat jij degene bent die de antwoorden op vragen weet. Als je filosofeert is het belangrijk om het idee los te laten dat jij ‘het zou moeten weten’. Ga met een ‘ik-weet-het-niet-houding’ het gesprek aan met kinderen en ga samen op zoek naar wat het zou kunnen zijn. Dat kan onwennig en nieuw voelen, maar er valt ook een last van je schouders. Want jij kunt het écht niet weten. Je kunt simpelweg tegen de kinderen zeggen: ‘ik weet het niet, wat denk jij?’.
2. Maak een gewoonte van doorvragen.
Stel kinderen gedurende de dag vragen als: Waarom denk je dat? Hoe weet je dat? Is dat altijd zo? Geldt dat voor iedereen? Kun je een voorbeeld geven? Zorg dat je altijd ‘denk-vragen’ stelt en geen ‘weet-vragen’.
3. Ga ervan uit dat kinderen betere denkers zijn dan jij.
Beschouw ze als een bron van wijsheid. Kinderen hebben weinig kaders, ze kunnen veel vrijer denken dan wij, volwassenen. Daarnaast maakt het je werk als leerkracht een stuk leuker als je ervan uitgaat dat je vragen stelt aan de beste denkers van de wereld.
4. Wees oprecht geïnteresseerd.
Dan stel je automatisch de goede vragen. Veel leerkrachten twijfelen of ze de juiste vragen stellen. Of dat de vraag die ze stellen geen filosofische vraag is. Maar dat is eigenlijk helemaal niet zo belangrijk. Als je oprecht geïnteresseerd bent in wat het kind zegt, stel je vanzelf de juiste vragen.
5. Prikkel de kinderen voordat je gaat filosoferen.
Vraag bijvoorbeeld eerst naar ervaringen en stel dan pas een filosofische vraag. Bijvoorbeeld: Wie voelde zich laatsteen keer blij? Hoe voelde je je toen? Wat gebeurde er? Heb je een aantal voorbeelden? En wat is dan het verschil tussen gelukkig zijn of blij zijn? Of is dat hetzelfde?
6. Filosofeer heel de dag door en niet alleen tijdens een filosofieles.
Speelt er iets in de klas? Is er iets gebeurd in de wereld? Of heb je het over een bepaald onderwerp bij geschiedenis? Dan zijn dat de momenten om door te vragen. Filosoferen is een manier van denken. Het is geen apart vak. Met onze lesmaterialen kun je toekomen tot filosoferen en leer je om filosoferen met kinderen eigen te maken.
Nieuwsgierig naar filosoferen?
Ben je benieuwd hoe filosoferen in de klas aansluit bij de visie van jullie school? Neem gerust contact met ons op! We komen graag langs om jullie beter te leren kennen, onze visies naast elkaar te leggenen om te onderzoeken hoe we vanuit jullie idee van onderwijsfilosofie kunnen integreren in de school.
